Người bị nhiễm trùng này thì sẽ ủ bệnh và phát bệnh trong vòng 10 đến 15 ngày, bệnh có thẻ lây truyền qua nhiều đường khác nhau. Nếu bạn đang muốn tìm hiểu về loại trùng này cũng như các cách phòng bệnh sốt rét thì đừng bỏ qua bài viết sau.
Những thông tin cơ bản về trùng sốt rét
Trùng sốt rét hay còn được biết đến là Plasmodium gây nên các triệu chứng đau đầu cho cơ thể, sốt, lạnh, run và nặng hơn là có thể dẫn đến tử vong. Chính vì thế bệnh được đánh giá là khá nguy hiểm, cần được can thiệp kịp thời.
Trùng sốt rét thuộc loài Plasmodium và nó gồm có 5 chủng ký sinh cơ bản là:
- Plasmodium Falciparum: đây là loại trùng gây bệnh chủ yếu chiếm khoảng 70 đến 80% số ca mắc sốt rét ở nước ta vì chúng sinh trưởng nhiều tại vùng có khí hậu nóng ẩm.
- Plasmodium Vivax: có độ phổ biến thấp hơn và chúng chiếm khoảng 20 đến 30% số ca bệnh mắc phải, loại trùng này thường được phát hiện nhiều tại nơi có khí hậu lạnh.
- Plasmodium Malaria: hiếm gặp ở Châu Á do chúng khó có thể sinh trưởng kém tại môi trường nóng ẩm.
- Plasmodium Ovale: loại này không xuất hiện tại Việt Nam mà chỉ xuất hiện ở các khu vực có khí hậu lạnh.
- Plasmodium Knowlesi: là loại trùng mới được phát hiện, là một chủng loại ký sinh trùng sốt rét trên loài khỉ và chúng có khả năng gây bệnh cho người.
Trong cơ thể muỗi
Khi mà muỗi Anopheles khi hút phải máu người đang bị nhiễm ký sinh trùng thì có thể bị nhiễm và vô tình nuôi dưỡng giao bào với lượng lớn các thoa trùng, chúng sẽ tập trung nhiều ở tuyến nước bọt của muỗi.
Tốc độ sinh trưởng của ký sinh trùng sốt rét sẽ phụ thuộc rất lớn vào yếu tố môi trường, nhiệt độ càng cao thì tốc độ sinh trưởng của chúng lại càng nhanh. Ngược lại với nơi có nhiệt độ thấp hơn 140 độ thì chu kỳ sống của chúng sẽ ngừng lại
Trong cơ thể người
Khi mà thoa trùng xâm nhập vào cơ thể con người thông qua các vết đốt thì sau khoảng 2 đến 3 ngày được lưu thông trong hệ tuần hoàn trong cơ thể. Các ký sinh trùng này sẽ tập trung và phát triển tại gan với số lượng rất lớn
Vòng đời của trùng sốt rét
Vòng đời của trùng sốt rét như nhau trên tất cả các loài thuộc chủng Plasmodium.
Hình thành
- Khi muỗi cái Anopheles hút phải máu có chứa bào tử của một người đang bị sốt rét.
- Các giao tử bên trong cơ thể muỗi bắt đầu sinh sản và tạo ra các thoa trùng sau khoảng 10 đến 15 ngày.
- Khi muỗi mang mầm bệnh đốt người khác các thoa trùng được tiêm vào bên trong cơ thể của người số và nhanh chóng đến gan và xâm nhập vào tế bào gan.
- Tại đây, các thoa trùng sẽ trưởng thành và phát triển thành các thể phân liệt.
- Sau đó, các thể phân liệt này vỡ ra và giải phóng các mảnh trùng sốt rét.
- Các mảnh trùng di chuyển vào hồng cầu rồi bắt đầu quá trình nhân đôi vô tính, trong đó các mảnh trùng phát triển thành thể tư dưỡng rồi sẽ trưởng thành thành các thể phân liệt trong cơ thể.
- Các thể phân liệt này vỡ ra và giải phóng các thoa trùng, sau thời gian từ 48 đến 72 giờ chúng sẽ làm vỡ tế bào hồng cầu và giải phóng thoa trùng vào huyết tương gây ra những triệu chứng lâm sàng.
Phát triển trứng
- Một số có thể biệt hóa thành thể hữu tính khi chúng vẫn đang còn trong giai đoạn hồng cầu, khi đốt người muỗi sẽ hút các giao tử đực và giao tử cái, bắt đầu quá trình sinh sản hữu tính và đây là chu kỳ bào tử sinh.
- Trong dạ dày của muỗi, giao tử đực thâm nhập vào giao tử cái để tạo ra các hợp tử. Các hợp tử sau đó biến đổi, dài ra, có khả năng di chuyển và phát triển thành trứng di động trong cơ thể người.
- Trứng di động chui qua mặt ngoài thành dạ dày của muỗi sau đó phát triển thành thể trứng nang.
- Thể trứng nang phát triển khi vỡ ra sẽ làm giải phóng các thoa trùng.
- Các thoa trùng di chuyển đến tuyến nước bọt của muỗi và tiếp tục một vòng tuần hoàn mới.
Con đường truyền nhiễm trùng sốt rét
Trùng sốt rét không thể tồn tại được ở môi trường bên ngoài mà chỉ có ở trong máu người và muỗi thì chúng mới có thể phát triển. Khi máu người nhiễm bệnh thì có thể kéo dài mầm bệnh này ít nhất là 1 tháng và bệnh sẽ lây truyền qua các con đường như sau.
- Muỗi truyền đây là phương thức lây truyền chủ yếu để bệnh sốt rét lây lan.
- Truyền máu, trong một số trường hợp hy hữu, người hiến máu trong cơ thể có nhiễm ký sinh trùng sốt rét nhưng không hay biết và đi hiến máu cho người đang thiếu máu.
- Mẹ truyền sang con khi người mẹ mắc sốt rét sẽ truyền sang con qua nhau thai và đối diện nguy cơ sảy thai, sinh non bởi người mẹ có thể sẽ bị thiếu máu, phù phổi cấp, bệnh diễn biến nặng, hạ đường huyết…
- Tiêm chích, nếu trong ống tiêm dính máu có ký sinh trùng sốt rét, do tiêm chích ma tuý chung với người mang mầm bệnh thì có khả năng lây khá cao.
Các giai đoạn tiến triển của trùng sốt rét
Các thời kỳ phát triển của bệnh sốt rét thường sẽ chia làm nhiều thời kỳ khác nhau, dưới đây là các giai đoạn phát triển của trùng sốt rét.
Thời kỳ ủ bệnh
Thời gian ủ bệnh sẽ kéo dài nhiều hay ít tùy thuộc vào chủng ký sinh gây bệnh:
- Plasmodium Falciparum là 7 đến 10 ngày.
- Plasmodium Vivax là 11 đến 21 ngày, thậm chí thời gian ủ bệnh có thể kéo dài lên đến một năm.
- Plasmodium Malaria là 20 ngày thậm chí kéo dài đến vài tháng.
- Plasmodium Ovale là 11 ngày cho đến 30 ngày.
Thời kỳ khởi phát
Thời kỳ này sẽ kéo dài khoảng 3 đến 5 ngày với các triệu chứng như là mệt mỏi, cơ thể ớn lạnh, nhức đầu, sốt nhẹ và bệnh ngày càng nặng hơn. Một số bệnh nhân có thể lên cơn sốt và có các dấu hiệu này ngay từ những ngày đầu tiên.
Thời kỳ toàn phát
Tại thời kỳ này bệnh nhân sẽ có các biểu hiện mắc bệnh với các triệu chứng như:
- Giai đoạn rét run: ớn lạnh, run lạnh ngày càng tăng, dù cho có đắp nhiều chăn cũng không thấy đỡ, xuất hiện tình trạng nổi da gà, nhiệt độ sốt cao kéo dài 30 phút đến 1 giờ.
- Giai đoạn sốt nóng: bệnh nhân cảm thấy người nóng bức khó chịu và nhức đầu nhiều, thở dốc và nhanh, nhiệt độ sốt cao có thể lên đến 41 độ kéo dài từ 1 cho đến 3 giờ.
- Giai đoạn vã mồ hôi: cơ thể người bệnh thoát nhiều mồ hôi, nhiệt độ người bệnh hạ dần kèm theo tình trạng khát nước dữ dội khi cơn sốt qua đi bệnh nhân sẽ khỏe dần, có thể ăn uống bình thường và có thể tự sinh hoạt.
Những biện phòng ngừa trùng sốt rét
Nhìn chung thì sốt rét là căn bệnh khá là nguy hiểm nhưng vẫn chưa có thuốc đặc trị và các loại vacxin phòng bệnh đặc hiệu, do đó mọi người cần phải đề cao cảnh giác với các biện pháp áp dụng sau:
- Hạn chế sự tiếp xúc với muỗi, cần phải duy trì thói quen ngủ màn kể cả ban ngày, vào thời gian ban đêm, ngoại trừ mắc màn có thể kết hợp với cách xoa kem, xịt nước hoa, đốt nhang có công dụng đuổi muỗi hoặc sử dụng các loại đèn bắt muỗi nếu như có điều kiện.
- Môi trường: vệ sinh sạch sẽ môi trường xung quanh khu vực sống để hạn chế địa điểm cho muỗi cư ngụ cũng như đẻ trứng, cần đậy nắp các bể nước, phá cỏ nơi bụi rậm…
- Phun hóa chất diệt muỗi, nếu như địa phương có nhiều ca mắc bệnh sốt rét, bạn nên báo cho các cơ quan chức năng để được phun hóa chất diệt muỗi tại khu vực sống và ngăn ngừa bệnh.
- Người đã sống trong vùng sốt rét hoặc từng có tiền sử mắc bệnh phải khai báo y tế cụ thể trước khi truyền máu cho bệnh nhân khác.
Điều trị trùng sốt rét
Người nghi ngờ bị nhiễm trùng sốt rét không được tự ý điều trị bệnh tại nhà và cần đến các cơ sở ý tế để được khám và chẩn đoán chuẩn xác cũng như kê đơn phù hợp. Do đó tùy vào giai đoạn của bệnh các bạn sẽ được kê đơn và được hướng dẫn điều trị với các loại thuốc như sau:
Điều trị trùng sốt rét thông thường
Khi bị nhiễm trùng sốt rét thông thường các bạn sẽ được kê đơn thuốc để điều trị cắt cơn sốt cũng như điều trị chống tái phát với các loại thuốc như sau:
Điều trị cắt cơn sốt
- Nhiễm trùng sốt rét Plasmodium vivax sẽ được kê chloroquine với tổng liều là 25 mg trên 1kg cân nặng chia ra 3 ngày điều trị. Hoặc thuốc artesunat tổng liều là 16 mg trên 1kg cân nặng chia làm 7 ngày điều trị và quinin sulfat với liều lượng là 30mg trên 1 kg chia 3 lần uống trong ngày và uống liên tục trong 7 ngày.
- Nhiễm Plasmodium falciparum sẽ được kê các loại thuốc phối hợp có dẫn xuất artemisinin.
Điều trị chống tái phát và lây lan
- Primaquine viên 13,2mg chứa 7,5mg bazơ và không dùng thuốc này cho phụ nữ có thai cũng như trẻ em dưới 36 tháng.
- Liều dùng: 0,5mg bazơ trên 1kg cân nặng và uống 3 lần trên ngày.
Điều trị trùng sốt rét ác tính
khi bị nhiễm trùng sốt rét ác tính sẽ được tiêm tĩnh mạch Artesunat, giờ đầu sẽ được tiêm 2,4 mg trên 1 kg cân nặng, sau 24 giờ tiếp theo tiêm nhắc lại 1,2 mg trên 1 kg cân nặng cho đến khi hết bệnh. Sau khi bệnh nhân dã có thể uống được thuốc thì có thể được kê đơn và chuyển sang uống thuốc liên tục trong 7 ngày.
Bị sốt rét có gây tử vong hay không?
Sốt rét là bệnh có khả năng lây lan cao từ người sang người và chia ra làm hai mức độ lâm sàng là sốt rét thông thường và sốt rét ác tính. Khi sốt rét thông thường thì không có gì nguy hiểm đến tính mạng tuy nhiên bị sốt rét ác tính có thể nguy hiểm đến tính mạng nếu không được điều trị kịp thời.
Người bị nhiễm trùng sốt rét ác tính có thể gặp phải các tình trạng như là tắc nghẽn tuần hoàn, tổn thương phủ tạng, giảm sự cung cấp máu, thiếu oxy… Điều này dẫn đến tình trạng tử vong khá là cao.
Kết luận
Trên đây là những thông tin về trùng sốt rét cũng như các cách phòng ngừa và phương hướng điều trị cụ thể. Có thể thấy đây là loại bệnh có nguy cơ tử vong khá là cao, do đó cần phải đến các cơ sở y tế để được khám và đưa ra các phương án điều trị kịp thời để tránh các biến chứng nguy hiểm.
